هر کسب و کاری پس از راه‌اندازی و ارائه محصولات، نیازمند بازاریابی برای محصولات خود است. کسب و کارها روش‌های زیادی از بازاریابی را به کار می‌گیرند. در برخی موارد، یک روش از بازاریابی، می‌تواند برای نوع خاصی از کسب و کارها مورد استفاده قرار بگیرد. اما هر نوعی از بازاریابی، بازدهی خاص خود را دارد. یکی از بهترین روش‌ها در بازاریابی، بازاریابی ویروسی است.
بازاریابی ویروسی روشی بسیار مؤثر می‌باشد که از طریق آن می‌توان، برند، محصول، شرکت و … را به‌سرعت به دیگران معرفی کرد. در این مقاله ابتدا تعریفی از بازاریابی ویروسی ارائه می‌دهیم و در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
تعریف بازاریابی ویروسی (Viral Marketing)
بازاریابی ویروس‌وار (Viral Marketing) به روش تبلیغ یا بازاریابی‌ای گفته می‌شود که معمولاً به صورت مجازی از طریق شبکه اجتماعی موجود یا ایمیل در اینترنت ارائه می‌گردد و به روش‌های متفاوتی انجام می‌شود. بازاریابی ویروسی را می‌توان به این صورت تعریف کرد؛یک تکنیک بازاریابی که با بهره‌برداری از شبکه‌های اجتماعی موجود به دنبال افزایشِ نماییِ آگاهی از برند از طریق یک فرایند ویروسی مانند انتشار یک واگیر است.
تبلیغات دهان به دهان با استفاده از تأثیر شبکه‌ای اینترنت به صورت آنلاین گسترش می‌یابد و برای دسترسی سریع به تعداد زیادی از افراد بسیار مفید است. از دیدگاه بازاریابی، طبق این فرایند افراد تشویق می‌شوند اطلاعات بازاریابی مطلوبی را که دریافت می‌کنند در محیطی فرا رسانه‌ای منتقل کنند؛ اطلاعاتی که به طور اتفاقی یا به طور برنامه‌ریزی شده، مطلوب فرد هستند.
این روش از نظر روش توزیع شبیه ویروس (زیستی) یا ویروس رایانه‌ای یا میم اینترنت یا memetics می‌باشد و توسط بازاریابی دهان به دهان یا توسط اینترنت و شبکه‌های موبایل به صورت متن، تصویر، کلیپ یا فیلم کوتاه، تصویر متحرک انجام می‌گیرد. (ویکی پدیا)
به طور خلاصه یعنی: همانطور که یک ویروس بین مردم پخش می‌شود، در بازاریابی ویروسی نیز مشتریان محصول یا برند را دهان به دهان بین هم منتشر می‌کنند که این کار بیشتر از طریق شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد.
در این نوع از بازاریابی ارتباط از حالت بازاریاب-مصرف‌کننده به مصرف‌کننده-مصرف‌کننده تغییر می‌کند. در بازاریابی ویروسی به جای اینکه بازاریاب با مشتری (مصرف‌کننده) در ارتباط باشد و محصولات را معرفی کند، سعی می‌شود این ارتباط، از طریق خود مشتری به مشتری‌های دیگر فراهم گردد که اینکار در کاهش هزینه‌ها، بسیار مؤثر می‌باشد.
انواع بازاریابی ویروسی
۱. بازاریابی ویروسی حیاتی
در این حالت افراد دوست دارند تا در تجربیات خود، با افرادی شریک شوند که به محصولات معینی نیاز دارند. مثلاً فرد «الف» می‌خواهد در تجربه یک محصول با فرد «ب» شریک شود و فرد «ب» نیاز به محصول دیگر دارد و الی آخر.
۲. بازاریابی ویروسی حیله‌ای
در این حالت از بازاریابی ویروسی سعی می‌شود از طریق تشویق دیگران، محصول خود را به فروش برسانند.
مثال: فرد «الف» سعی می‌کند تا فرد «ب» را متقاعد کند که محصول را امتحان کند، زیرا ممکن است در صورت استفاده فرد «ب» از آن محصول، فرد «الف» پاداشی دریافت کند.
در این حالت، استفاده‌کننده بایستی احساس کند که پاداش باارزش است و اینکه محصولات به اندازه کافی خوب باشند که برای نارضایتی احتمالی دیگران، بتوان ریسک کرد.
۳. بازاریابی ویروسی ناخوشایند
در حالت ناخوشایند، افرادی که از محصول خریداری شده تجربه منفی دارند و ناراضی هستند، سعی می‌کنند دیگران را از خرید این محصول، منصرف کنند.
مثال: فرد «الف» محصول را امتحان می‌کند و می‌بیند که محصول خیلی بدی است و موردپسند او قرار نمی‌گیرد. سپس او مانع استفاده فرد «ب» از این محصول می‌شود.
۴. بازاریابی ویروسی ارزشی
برخلاف ویروسی ناخوشایند، در این حالت افراد دیگران را به خرید و استفاده از محصول خریداری شده تشویق می‌کنند. زمانی که فردی از محصولی استفاده می‌کند و از آن راضی است، به دیگران پیشنهاد می‌کند که از این محصول استفاده کنند.
البته محصولات باید از کیفیت کافی برخوردار باشند تا خریدار را، تشویق به تبلیغ محصولات کنند.
۵. بازاریابی ویروسی مارپیچی
در این حالت وقتی فردی کالا یا محصولی را خریداری می‌کند و تجربه‌ای جالب یا شاد به دست می‌آورد، دوست دارد که تجربه خرید خود را با افراد دیگر نیز در میان بگذارد، چون احساس می‌کند دیگران نیز آن را مانند خودش جالب می‌دانند یا شاد می‌شوند.
مشکلات بازاریابی ویروسی
۱- تهدید روابط شخصی: در صورتی که بازاریابی ویروسی نتواند موفق عمل کند، موقعیت بازاریاب را خدشه‌دار خواهد کرد.
۲- عدم کنترل بر برند شرکت: در بعضی موارد شرکت کنترل چندانی بر نام و نشان خود ندارد.
۳- رشد بدون برنامه: بعضی اوقات بازاریابی ویروسی آنقدر رشد دارد که هیچ برنامه‌ای برای اینکار صورت نگرفته است. شاید این رشد مورد انتظار شرکت نبوده باشد و هیچ برنامه‌ای نیز برای آن نداشته باشد!
چند روش مهم برای موفقیت در بازاریابی ویروسی
۱- می‌توان در آغاز کار، برخی از محصولات و خدمات را در وب‌سایت به صورت رایگان قرار داد تا همه از آن استفاده کنند. در اینکار، در واقع به طور غیرمستقیم تبلیغ محصول می‌شود. این عمل، بهترین استراتژی در بازاریابی ویروسی است.
۲- در این مورد باید برای سایت محتواهایی تولید کرد که با محصولات سایت نیز مرتبط باشد. در ادامه می‌توان اجازه بازنشر این محتواها (شامل ویدئو، تصویر، متن و …) را به مخاطبان داد تا در سایت یا وبلاگ یا جای دیگر، این محتواها را با ذکر منبع مورد استفاده قرار دهند که این مورد نیز در بازاریابی، به سود شرکت و بسیار مؤثر است.
۳- در مورد بعدی باید امکان به اشتراک‌گذاری مطالب سایت را بازدیدکنندگان داد که اینکار، امروزه تقریباً در تمامی وب‌سایت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین می‌توان، امکان ارسال مطالب به دوستان را برای مخاطبان قرار داد.
۴- ساخت فروم یا تالار گفتگو یکی دیگر از راهکارهای مؤثر در بازاریابی ویروسی است. اینکه کاربران بتوانند خیلی راحت با هم در مورد محصولات سایت تبادل نظر کنند، می‌تواند خیلی زیاد به بازاریابی کمک کند.
۵- ساخت کتاب الکترونیکی آموزشی خوب و ارائه محتوای باکیفیت در آن نیز، می‌تواند یکی از روش‌های خوب در بازاریابی ویروسی باشد. در این حالت، کاربران با انتقال و معرفی آن به همدیگر، به طور کاملاً غیرمستقیم، برای محصول یا شرکت بازاریابی می‌کنند.
به هیچ‌وجه به طور کامل روی یک نوع از بازاریابی تکیه نکنید!
کاملاً درست است که بازاریابی ویروسی تأثیر فوق‌العاده‌ای در فروش محصولات دارد، اما تکیه کامل روی این نوع از بازاریابی، نمی‌تواند موفقیت شما را تضمین کند.